Nachtwinkels tot in de vroege ochtend?

INSIGHT - Het businessmodel van de Belgische 'nachtwinkel' wankelt. Met een lage penetratiegraad, een imago van 'veeleer duur dan praktisch' en consumenten die een nieuwer aanbod verwachten, moet dit type noodwinkel zichzelf heruitvinden, naar het voorbeeld van de gestructureerde ketens zoals Night & Day.

© FRe

België heeft ongeveer 1.000 handelszaken die tot de nachtwinkels kunnen worden gerekend. Het cijfer is nog steeds bij benadering: veel verkooppunten zitten ergens tussen nachtwinkel, krantenwinkel en buurtwinkel in, wat een precieze telling moeilijk maakt. Hun rol is echter duidelijk: het zijn stedelijke winkels die gebruikt worden voor late boodschappen of een dringende noodaankoop. Bijna twee derde van de gebruikers woont in steden.

Het klantenbestand is klein maar zeer actief. Slechts 27% van de Belgen bezoekt minstens een keer per maand een nachtwinkel, maar van hen gaat bijna een op de twee elke week. Aankopen worden vooral impulsief gedaan om aan een onmiddellijke behoefte te voldoen: plotse snoepzucht, onverwachts bezoek, een geïmproviseerd feestje. De populairste categorieën zijn alcohol, frisdrank, snacks en ijs, met een gemiddelde rekening tussen 5 en 15 euro.

De cocktail van winstgevendheid? Alcohol en stijgende prijzen

Alcoholische dranken vertegenwoordigen 40% van alle verkochte producten (exclusief tabak) en deze categorie wordt met meer dan 70% gedomineerd door bier, met Jupiler in al zijn varianten als paradepaardje: het blikje van 33cl, het blikje van 50cl en zelfs de bak van 24x25cl. Nog op het podium prijken Gordon, gevolgd door Leffle Blond.

In frisdranken staat Coke op de eerste plaats met 25% van de totale verkoop. Gevolgd door Redbull, ook nog goed voor een zesde van de omzet. Lipton Ice Tea maakt hier het podium compleet.

Om winstgevend te blijven, vragen managers vaak hoge prijzen: gemiddeld +65% in vergelijking met de traditionele detailhandel. Veel van hen kopen rechtstreeks bij ketens zoals Colruyt, Aldi of Lidl.

De nachtwinkel is geen zaak voor fuivende studenten

De nachtwinkel dankt een groot deel van zijn omzet aan tabak. Maar de trend is duidelijk: roken daalt al twee decennia. Het percentage dagelijkse rokers is gedaald van ongeveer 26% aan het eind van de jaren negentig tot 15,4% in 2018 (Sciensano), een daling van 40%. Het aantal 'zware rokers' daalde in dezelfde periode met de helft.

Vapen maakt dit niet goed: ondanks een toename onder jongeren blijft regelmatig gebruik bij volwassenen rond de 4% hangen. Het resultaat: minder verkochte tabak, dus minder bezoeken en minder bijkomende aankopen.

Ook de dagelijkse alcoholconsumptie neemt af, vooral onder 45-64-jarigen, van ongeveer 20% in 2013 tot minder dan 10% in 2023. In de leeftijdsgroep 15-44 jaar blijft ze onder de 5%.

Deze daling werpt ook een licht op het profiel van de bezoekers: de nightshop is geen studentenwinkel, maar een buurtwinkel voor werkende volwassenen. Er zijn meer 45-65-jarigen dan 18-44-jarigen.

Wanneer de nachtwinkel buurtwinkel wordt

De sector werkt op twee snelheden. Aan de ene kant zijn er gestructureerde ketens zoals Night & Day en White Night, die zichzelf eerder als buurt- dan als nachtwinkels profileren. Aan de andere kant een groot aantal zelfstandige zaken, vaak gerund door ondernemers met een migrantieachtergrond (Pakistan, India, Bangladesh, Afghanistan). Voor velen is de winkel een hefboom voor economische integratie. Maar hij gaat met ernstige beperkingen gepaard: late uren, lange werktijden, onbeschofte klanten.

Gestructureerde spelers zijn minder gevoelig voor de daling van het tabaksgebruik. Night & Day, opgericht in Namen in 1993, is uitgegroeid tot een bekend merk van buurtwinkels in Wallonië en Brussel, met 120 verkooppunten en een omzet van ongeveer 150 miljoen euro De groep heeft de format veranderd: superette, krantenwinkel, broodjeszaak, postpunt, samenwerking met Shell, open van 7 uur 's ochtends tot middernacht in plaats van de hele nacht.

De verwachtingen van de consument sluiten aan bij deze trend. 61% vindt nachtwinkels te duur. Ze willen een breder assortiment, meer gezonde producten en prettigere winkels.

Het lijkt dus wel duidelijk: om relevant te blijven moeten nachtwinkels weg van het imago van 'handig maar duur' en vervellen tot een modernere proximity store, gepolijster en met een vollediger aanbod.