Wetgeving zet serviceverpakkingen onder druk

Packaging and Packaging Waste Regulation is een feit

©Fedpack

Sinds 22 januari 2025 is de Europese PPWR (Packaging and Packaging Waste Regulation) geen richtlijn, maar een verordening die uiterlijk op 12 augustus 2026 door de EU-lidstaten in de wetgeving moet worden opgenomen. De verpakkingen in de foodservice liggen hierbij in de vuurlijn van het peloton. Vandaar dat de markt zich maar beter voorbereid op woelige tijden waar onzekerheid centraal staat. Er zijn immers nog heel wat hiaten in de verordening waarover – nog samen te stellen - werkgroepen zich moeten buigen. Sven De Vis, voorzitter van FedPack, gaf ons tekst en uitleg wat de sector mag verwachten.

Fedpack is de Belgische vereniging van de fabrikanten en invoerders van serviceverpakkingen. Kan u even verduidelijken welke verpakkingen dat zijn?

Dit zijn verpakkingen en aanverwanten die bij de aankoop in een winkel- of horecapunt worden afgevuld en met de consument worden meegegeven. Het zijn typisch zaken die aan de foodservice zijn gerelateerd: bakjes en bekers, wegwerpbestek, dozen, tasjes… in de meest uiteenlopende materialen. Weliswaar blijven kunststoffen en papier/karton het populairst, maar onder druk van de veranderende wetgeving wordt intussen ook volop geëxperimenteerd met alternatieven, zoals metaal, bamboe, hout, linnen…

Wat is het verschil tussen een serviceverpakking en pakweg een potje verse vleessla in de supermarkt?

Qua materiaal is er totaal geen verschil. De definitie is gelieerd aan het tijdstip van afvullen, namelijk wanneer de consument erbij staat. Daarnaast is er meestal een verschil in bedrukking en vorm, dit om de link met het verkooppunt te benadrukken. In feite hebben deze verpakkingen ook een functie als directe marketingtool. Verder vallen ze onder een andere taxatie: de handelaars moeten voor serviceverpakkingen een grotere bijdrage aan FostPlus betalen en er zijn ook meer controles.

Vallen alle serviceverpakkingen onder de Single Use Plastics verordening?

Sven De Vis

Serviceverpakkingen zijn quasi altijd eenmalig in gebruik. Omdat Europa in eerste instantie een reductie van het kunststoffenverbruik beoogde, is de foodservice-markt al enkele jaren bezig met het uittesten van alternatieven. Rietjes werden vervangen door kartonnen exemplaren, er wordt steeds vaker bestek uit hout of plantaardige stoffen aangeboden, we zien intussen veel meer bekers en bakjes van karton… Deze laatste zullen met de verordening mogelijks gedeeltelijk van het toneel verdwijnen omdat ze – meestal toch – een kunststof barrière vereisen. Enerzijds omdat ze aan de wetgeving inzake contact met voedsel moeten voldoen, anderzijds omdat de producten dit vereisen. Zo is het nog steeds onmogelijk om warme dranken in een puur kartonnen beker aan te bieden. Ook heeft Europa – weliswaar onbedoeld – een ‘achterpoortje’ gecreëerd: wanneer kunststoffen verpakkingen ‘dikker’ worden gemaakt, vallen ze onder de categorie van ‘multi-use’. Daarmee schiet de wetgeving natuurlijk zijn doel voorbij, want de consument kiepert dit type verpakking evenzeer in de vuilnisbak en het resultaat is dat er nu meer plastics dan ooit in de markt circuleren.

Wat zal er nu precies veranderen nu de PPWR een Europese verordening is geworden?

Eerst en vooral wil ik duidelijk stellen dat de toekomst erg onduidelijk is. Heel wat punten in de verordening moeten nog verder worden verfijnd. Bepaalde zaken lijken ook niet haalbaar tegen de vooropgestelde deadlines van 2028-2030. Het grote verschil met voorheen is dat het accent niet meer zozeer op het wegwerken van kunststoffen ligt, maar wel op recyclage en hergebruik van àlle materialen. En dat is een uitdaging om u tegen te zeggen, zeker wat betreft verpakkingen die rechtstreeks met voeding in contact komen. Zo kan geen enkele producent momenteel garanderen dat granulaat van gerecycleerde kunststoffen ‘food proof’ is. Daarom wordt in deze context vooral gekeken naar biobased materiaal: plastics die op basis van maïsafval, zetmeel van aardappelen, suikerriet… worden gemaakt. Alleen hangt daar nog steeds een stevig prijskaartje aan vast. Bovendien zouden de composteerbare varianten, een tweede alternatief naast de biobased plastics, apart moeten worden ingezameld en gerecycleerd omdat ze niet compatibel zijn met klassieke kunststoffen. Het gevolg is dat dergelijk composteerbaar materiaal door de federale overheid nog steeds wordt gelijkgesteld met ‘hinderlijk’ restafval dat naar de verbrandingsoven gaat. Een ander probleem is dat de kwaliteit van recyclaat afneemt naarmate het wordt hergebruikt. Na een zevental keer gerecycleerd te zijn, zijn de sterkte- en barrière-eigenschappen van de polymeren van een kunststof grotendeels verdwenen. Daardoor moet er bij recyclage telkens ‘virgin’ materiaal worden toegevoegd. 100% recyclage is dus een utopie… Belangrijk om te weten is dat àlle soorten verpakkingen op termijn een bepaald deel recyclaat zullen moeten bevatten, dus ook deze in karton, hout, metaal… Weliswaar is het de leverancier die de nodige certificaten zal moeten voorleggen. De actoren in de foodservice zullen dus moeten zien dat ze hun verpakkingen aankopen bij bedrijven die hun zaken effectief op orde hebben.

U zei daarnet dat ook hergebruik verplicht zal worden?

In een ideale wereld is dit natuurlijk de ultieme manier om het verpakkingsafval sterk te reduceren. In de praktijk – en vooral in de foodservicemarkt – is het echter niet zo eenvoudig om deze Europese ambities te realiseren. Vanaf 12 februari 2027 zal de foodservicemarkt echter verplicht zijn om re-use/re-fill toe te staan en een jaar later zou het principe van gesloten circuit worden doorgevoerd. Dit laatste gebeurt al in de meeste restaurants: het porselein, het metalen bestek en de glazen worden ter plaatse afgewassen. Ook voor traiteurs, pretparken of festivals valt dit nog redelijk gemakkelijk te organiseren. Maar wat met de take-away zaken? Daar is het meenemen van de verpakking onderdeel van het businessmodel… Of verpakkingen zoals draagtassen? Ik zie niet meteen hoe dergelijke zaken terug naar het verkooppunt zullen geraken. Ook de re-use/re-fill-strategie lijkt me moeilijk haalbaar in de foodservice-markt. Moet de consument voor een citytrip of een festival zijn hele koffer volstouwen met allerhande bekers en potjes? Of gaan we binnenkort een avondje stappen met een tas vol bestek, borden en glazen? Dat is gewoon een absurde gedachte… Ook de piste om enkel nog standaard multi-use serviceverpakkingen op de markt te brengen, biedt geen soelaas. Zoals al aangegeven, zijn de verpakkingen in de foodservicemarkt een belangrijke marketingtool.  Daarbovenop komt nog het probleem dat de verkoper verantwoordelijk is voor een maximale voedselhygiëne. Wat gebeurt er als de consument zijn beker of potjes niet goed afwast en ziek wordt van wat hij/zij eet of drinkt? Of wanneer een winkelpunt of traiteur een gecontamineerd bakje van een klant op zijn weegschaal of toog zet en daardoor ook de verpakkingen van andere afnemers contamineert?

©Fedpack

Zijn er ook positieve aspecten aan de verordening? 

Op zich is de ambitie om verpakkingsafval terug te dringen, natuurlijk een erg goede zaak. Het probleem is vooral om de ideeën naar de praktische realiteit te vertalen. In dit opzicht heeft Europa gelukkig wel oor naar de verzuchtingen van de fabrikanten en invoerders van verpakkingen. Zo is er een belangrijke verandering: de etikettering wordt voor alle EU-lidstaten geharmoniseerd. Concreet zullen alle landen dus dezelfde logo’s en icoontjes gebruiken, waardoor het zowel voor de foodservicemarkt als de consument eenvoudiger wordt om te weten of de verpakking aan de wetgeving voldoen én waar ze die na gebruik mogen deponeren. Het laat ook toe om verpakkingen in het buitenland aan te kopen. Voor onder meer festivals of horecaketens die in meerdere landen actief zijn, is dit een erg positieve verandering: ze kunnen overal dezelfde verpakkingen gebruiken.

Hoe kunnen de spelers in de foodservice-markt zich het best voorbereiden?

Belangrijk is dat ze hun verpakkingsleveranciers nu al vragen welke acties ze plannen om aan de PPWR-verordening te voldoen. Hoewel algemeen wordt aangenomen dat de effectieve uitvoeringsbesluiten en het omzetten in de nationale wetgeving zullen worden uitgesteld, heeft het weinig zin om af te wachten. Denk ook niet dat het zal volstaan om kunststoffen verpakkingen volledig te weren. Weliswaar voorziet de verordening dat kartonnen dozen niet herbruikbaar moeten zijn, maar wordt een kartonnen bakje voor hamburgers als een doos beschouwd? Dit is nog niet duidelijk… De sector moet er ook rekening mee houden dat er binnenkort een verplichting voor statiegeld op eenmalige verpakkingen komt. Daar vallen niet alleen de serviceverpakkingen onder, maar ook flesjes en blikjes. De kans is redelijk klein dat dit in België zal gebeuren omdat de verordening stelt dat het geen verplichting is voor lidstaten die minstens 90% van dergelijke verpakkingen recycleren. Maar ook hier weer is het koffiedik kijken wat de nationale overheid zal beslissen. Ik kan alle actoren enkel aanraden om zich te informeren. In België kan je met je vragen zowel bij FostPlus als Valipac terecht. Zij hebben elk een departement dat zich specifiek op de verordening toespitst én ook bezig is met verschillende proefprojecten die best wel inspirerend voor de foodservice kunnen zijn.

Na Plopsaland kondigt ook Bobbejaanland aan dat het op herbruikbare bekers zal overstappen. Er worden zeven verschillende uitvoeringen voorzien die de bezoekers kunnen verzamelen. Of ze brengen de bekers naar het verzamelpunt voor ze het park verlaten. De 1,5 euro statiegeld krijgen ze dan terug in de vorm van een waardebon die in de winkels en restaurants van het park kan worden gebruikt.